Χάρης Μπακιρτζής
Κ. Χαραλάμπους
Ελληνικά 12
15/12/2020
Σε ποιο βαθμό το έργο η Τιμή και το Χρήμα αντανακλά την κοινωνία της εποχής του;
Το έργο του Κωσταντίνου Θεοτόκη «Η Τιμή και το Χρήμα» ακολουθά δύο οικογένειες Κερκυραίων. Ως αποτέλεσμα της διήγησης του παντογνώστη αφηγητή της ιστορίας, ο αναγνώστης μαθαίνει πολλά για το κάθε μέλος των δύο οικογενειών. Με αυτόν τον τρόπο, ο συγγραφέας δίνει μία συνολική εικόνα της κοινωνίας της εποχής του έργου του. Ωστόσο, ο Θεοτόκης δεν είναι απόλυτα ακριβής και αντικειμενικός, αφού η ιστορία του επηρεάζεται πολύ από τις σοσιαλιστικές ιδέες και πεποιθήσεις του. Αυτό είναι κάτι που φαίνεται έντονα μέσα από χαρακτήρες όπως η Ρήνη, η οποία συμβολίζει μία γυναίκα «άτυπη», δηλαδή διαφορετική για την εποχή της, η οποία πιστεύει σε νέες ιδέες και ήθη.
Αρχικά, το έργο αντανακλά με ρεαλισμό την πατριαρχική κοινωνία της εποχής. Οι άντρες συχνάζουν στις ταβέρνες τα βράδια και οι γυναίκες βρίσκονται στην πλατεία κάθε Κυριακή, την μόνη μέρα που δεν μένουν κλεισμένες στο σπίτι. Έτσι, ο συγγραφέας αναπαριστά την καθημερινότητα των ανθρώπων στην Κέρκυρα. Επιπρόσθετα, συμπεριλαμβάνει όλες τις κοινωνικές τάξεις και ομάδες, από ψαράδες και λαθρέμπορους μέχρι και αναφορές σε πολιτικούς. Αυτός ο ρεαλισμός είναι κάτι που δημιουργείται και εξαιτίας του αφηγητή, ο οποίος περιγράφει τα γεγονότα της ιστορίας με λεπτομέρειες, χωρίς σχόλια, και με εκτεταμένη χρήση διαλόγων και εσωτερικών μονολόγων των χαρακτήρων. Ως αποτέλεσμα, ο αναγνώστης μαθαίνει πολλά για τις σκέψεις των χαρακτήρων, οι οποίο αντανακλούνε τις κοινές προσδοκίες και ιδεολογίες της κοινωνίας τους.
Επιπρόσθετα, η κοινωνία της εποχής του ιστορικού πλαισίου του μυθιστορήματος αντανακλάται και μέσα από την σχέση των χαρακτήρων. Ένα παράδειγμα είναι η σχέση της σιόρας Επιστήμης με τον Αντρέα. Κάθε φορά που η σιόρα Επιστήμη αντιλαμβάνεται πως ο Αντρέας εκμεταλλεύεται την Ρήνη και κακοποιεί το όνομα της οικογένειας της, η σιόρα Επιστήμη πανικοβάλλεται. Για παράδειγμα, ολόκληρο το κεφάλαιο 7 επικεντρώνεται σε αυτόν τον πανικό, με την σιόρα Επιστήμη να τρέχει σαν μανιακή μέσα στο χωριό για να φτάσει στο σπίτι του Αντρέα. Ο συγγραφέας, για να αποδώσει την ταραχή της, χρησιμοποιεί τεχνικές όπως το ασύνδετο σχήμα και την επιβράδυνση αφήγησης, καθώς και αντίθεση ανάμεσα στην αδιαφορία του Σπύρου και την δραματικότητα της σιόρας στη σελίδα 61. Γενικά, ο συγγραφέας δίνει πολύ σημασία στην ταραχή της σιόρας όταν μαθαίνει πως η κόρη της έφυγε με τον Αντρέα. Αυτό το γεγονός φανερώνει το πόσο σημαντική ήταν η τιμή για την γυναίκα εκείνη την εποχή. Έτσι, μέσα από τις σχέσεις ανάμεσα στους χαρακτήρες, ο Θεοτόκης αντανακλά τα ήθη και τις προσδοκίες μιας τέτοιας κοινωνίας.
Όμως, όσο ρεαλιστικό και να φαίνεται το έργο, είναι αδύνατο να αποτυπωθεί με απόλυτη ακρίβεια η πραγματικότητα. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας των ιδεολογικών καταβολών του έργου, αφού στην ουσία της πλοκής και της χαρακτηρολογίας της ιστορίας βρίσκονται οι σοσιαλιστικές απόψεις του αφηγητή για θέματα όπως η θέση της γυναίκας και η στάση του υπέρ της εργασίας. Για παράδειγμα, η Ρήνη δεν θεωρείται ως μία «τυπική κοπέλα» της εποχής, αφού συμβολίζει τα «νέα ήθη» και την χειραφέτηση της γυναίκας. Είναι σαν η Ρήνη να λειτουργεί λιγότερο ως ένας χαρακτήρας της ιστορίας και περισσότερο ως μια προσωποποίηση της ιδεολογίας που τονίζει ο συγγραφέας. Ο λόγος για τον οποίον αυτό το χαρακτηριστικό του βιβλίου το κάνει να αντανακλά με λιγότερη ακρίβεια την εποχή του, είναι γιατί οι ιδεολογίες και τα θέματα του ήταν ασυνήθιστα για εκείνη την κοινωνία. Εκείνη την εποχή, γυναίκες σαν την Ρήνη, οι οποίες αντιστάθηκαν στις προσδοκίες που υπήρχαν για αυτές, ήταν λίγες και ξεχώριζαν. Για αυτούς τους λόγους, χάνεται η ακριβής αντανάκλαση της κοινωνίας, αφού η ιστορία επηρεάζεται περισσότερο από χαρακτηριστικά που προδίδουν την ιδεολογία του συγγραφέα πέρα από τον στόχο του για ρεαλισμό.
Συμπερασματικά, ο Θεοτόκης παρουσιάζει την κοινωνία της εποχής του μυθιστορήματος με ρεαλισμό, κάτι που καταφέρνει μέσα από έναν πολύ περιγραφικό παντογνώστη αφηγητή, καθώς και μέσα από την πλούσια χαρακτηρολογία, η οποία αντανακλά τις προσδοκίες και τα έθιμα της κοινωνίας. Όμως, τα κύρια θέματα του μυθιστορήματος έχουν επηρεαστεί από τις «σύγχρονες» ιδεολογίες του συγγραφέα, οι οποίες τονίζονται πολύ με τον κεντρικό χαρακτήρα της ιστορίας, την Ρήνη. Η Ρήνη όχι μόνο λειτουργεί ως μία προσωποποίηση όλων των ιδεών που υποστηρίζει ο συγγραφέας, αλλά είναι και ένας χαρακτήρας που διαφέρει από όλους τους άλλους και δεν ανήκει στην κοινωνία στην οποία βρίσκεται. Έτσι, ακόμα και αν η πραγματικότητα της εποχής του βιβλίου παρουσιάζεται με ρεαλισμό, υπάρχουν «άτυπα» στοιχεία σαν την Ρήνη που υπάρχουν στο μυθιστόρημα εξαιτίας του μηνύματος που θέλει να στείλει ο Θεοτόκης για την θέση της γυναίκας.
Παρουσιάζεις κατανόηση του θέματος.
Η εργασία θα ήταν ακόμη καλύτερη αν αναφερόσουν σε:
1. Αντανάκλαση κοινωνίας μέσω της αναφοράς στην πολιτική διαφθορά με την ανοχή και τη συμμετοχή των πολιτών τις αρχές και τις αξίες τους (κοινωνική θέση, οικογένεια, τιμή), πέρα από την αναφορά στην πατριαρχική κοινωνία.
2. Επίσης, αν ανέφερες και επεξηγούσες ότι Ο ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ εξασφαλίζεται μέσω και των ακόλουθων τεχνικών (πέρα από ετεροδιήγηση και χαρακτηρολογία):
• ο αφηγητής παρουσιάζει τα γεγονότα χωρίς σχόλιο,
• εκτεταμένη χρήση διαλόγου και εσωτερικού μονολόγου (=αληθοφάνεια)
• ιδιωματική γλώσσα
• γραμμική αφήγηση των γεγονότων
3. Αποτυχία πλήρους αποτύπωσης λόγω: α) οπτικής γωνίας και της μεσολάβησης ανάμεσα στον αναγνώστη και την «πραγματικότητα» και β) κάθε αναγνώστης πραγματοποιεί μια «νέα ανάγνωση» του έργου, κατανοώντας και ερμηνεύοντάς το με βάση το δικό του αξιακό σύστημα και τη δική του κουλτούρα.
Κριτήριο Α: 7
Κριτήριο Β: 6
Κριτήριο Γ: 4
Κριτήριο Δ: 4
Comments
Post a Comment